Wat is trauma?

Een algemene definitie vertelt ons dit: een gebeurtenis of serie van gebeurtenissen of omstandigheden die als emotioneel schadelijk of levensbedreigend worden ervaren en blijvende negatieve werking hebben op het functioneren en welzijn (mentaal, fysiek, sociaal, emotioneel, geestelijk).

De meeste mensen focussen zich, als het over trauma gaat, voornamelijk op de feiten die hebben plaatsgevonden. Maar trauma gaat meer over wat er blijft na de feiten. Gevoelens van angst, woede of eenzaamheid. De schokkende gebeurtenis is in dat geval zo ongewoon, pijnlijk of extreem dat het niet lukt om ermee om te gaan. Je verliest controle, voelt je machteloos en hulpeloos. De ervaring is voor iedereen anders en uniek. Het verandert je zelfbeeld en het beeld dat je hebt over de wereld. Trauma gaat over het verliezen van contact: eerst met het lichaam en jezelf, daarna met anderen en je omgeving. Trauma geeft een permanent gevoel van onveiligheid, je bent constant op je hoede… Bij trauma vluchten we weg uit ons lichaam omdat daarbinnen geen veilige plek te vinden is.

 

~ Trauma is not what happens to us, but what we hold inside in the absence of an empathetic witness. ~     - Peter A. Levine

 

Soorten trauma?

Acuut trauma (type 1, eenmalig):

Ontstaat door een enkele, aanwijsbare gebeurtenis, meestal tijdens de volwassen leeftijd. Je kan de gebeurtenis herinneren en je kan deze herbeleven. Het is het soort trauma waar we allemaal wel van gehoord hebben. We kennen de verhalen van veteranen, vluchtelingen, mensen die overvallen meemaken, seksueel geweld moeten ervaren enz. Heftige en levensbedreigende situaties die je van het een op het andere moment in een angstig wrak kunnen veranderen. Het beïnvloedt je hele leven en dat van de mensen om je heen. De angst zit in je lichaam en laait om het minste of geringste op. Op dat moment wordt het zenuwstelsel getriggerd en ontstaat er een overweldigend gevoel dat je in levensgevaar bent. Het overlevingsmechanisme wordt steeds opnieuw in gang gezet: vechten, vluchten of bevriezen.

 

Complex trauma (type 2, chronisch):

Ieder van ons was ooit kind. Groot worden in een warme en liefdevolle omgeving, zonder zorgen en met de nodige veiligheid is iets waar elk kind voor leeft. Maar het is iets dat niet voor ieder kind mogelijk was. De confrontatie met verwaarlozing, mishandeling en/of misbruik (emotioneel, psychisch, fysiek, seksueel), tijdens deze kwetsbare jaren laat een diepe verwonding na. De gebeurtenissen kunnen zowel binnen het gezin, als buiten het gezin plaatsvinden. Dit trauma dat je meedraagt, leidt in jouw volwassen leven vaak tot gevoelens van pijn, verdriet, eenzaamheid, geen reden hebben tot bestaan,…

Bij complex trauma kwam je hechting en ontwikkeling in het gedrang. Je leerde jezelf bepaalde patronen/gedrag aan om te overleven.  Deze patronen kunnen tijdens het volwassen leven leiden tot destructief gedrag, verslavingen, moeilijke relaties, verlieservaringen, burn-out, depressies,…

 

Intergenerationeel trauma

Heel vaak ontstaat het door de ouders/verzorgers veroorzaakte trauma niet opzettelijk. Trauma is een systemisch en vaak intergenerationeel probleem, we geven het door aan onze kinderen als de wonden niet worden geheeld. Als je als moeder of vader zelf complex trauma hebt meegemaakt en daar is nooit aandacht aan besteed, dan is de kans groot dat je het in de omgang met je kinderen en zelfs via DNA doorgeeft.

Om jezelf te begrijpen moet je verschillende generaties teruggaan. Wanneer je in de spiegel het beeld van jezelf waarneemt dan weerspiegelt dit beeld deze generaties. Veel mensen erven de traumatische ervaringen van hun overgrootouders, grootouders en ouders. Ze worden veelal stilzwijgend doorgegeven.

 

~ The parent - child connection is the most powerful mental health intervention known to mankind. ~     -Bessel van der kolk

 

Gevolgen/symptomen van trauma

PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom)

PTSS kan zich ontwikkelen na een acuut trauma wanneer psychische wonde niet vanzelf overgaat. Symptomen hiervan worden in vier categorieën onderverdeeld.

• Herbelevingen: beelden en gedachten dringen zich aan je op. Je ervaart geen rust meer. Je hebt angstige dromen/nachtmerries over de gebeurtenis. Je reageert soms alsof de gebeurtenis opnieuw plaatsvindt. Wanneer er iets gebeurt wat jou herinnert aan de gebeurtenis, gaan er alarmbellen af en voel je je heel angstig. Je gaat trillen, zweten, je ademhaling en hartslag gaan omhoog wanneer je het trauma herbeleeft. Je hele systeem is over alert.
• Vermijdingsreacties: je mijdt personen die jou aan de gebeurtenis doen herinneren of je gaat bepaalde plekken of situaties uit de weg. Soms kan je geheugenverlies ervaren.
• Negatieve gedachten, afgestompte gevoelens: Je interesse neemt af voor dingen die je vroeger leuk of belangrijk vond. Je gevoelens vlakken af. Je bent de verbinding met jezelf en anderen kwijt. Je hebt negatieve gedachten over jezelf, over het leven.
• Sterke prikkelbaarheid of hyperactivatie: Je valt moeilijk in slaap, je kunt moeilijk doorslapen, bent steeds alert, bent prikkelbaar, hebt woede-uitbarstingen, concentratieproblemen, je bent overdreven schrikachtig. 

 

C-PTSS (Complex Post Traumatisch Stress Syndroom)

Naast de vier omschreven categorieën van PTSS komen bij C-PTSS vaak onderstaande verschijnselen voor: 

• Definitieve of blijvende verandering in de waarneming van en het omgaan met de omgeving, permanent gevoel van ‘anders zijn’ of veranderd zijn (vervreemding). Een negatief zelfbeeld hebben, een diep schaamtegevoel over jezelf voelen.
• Permanent vijandige, wantrouwende houding naar de wereld en een overmatig gevoel van schuld.
• Destructieve demping en vermijding van gevoelens door bijvoorbeeld alcohol, drugs, zelfverwonding,...
• Chronisch sombere stemming en/of gevoel van leegte en/of hopeloosheid.
• Sociaal isolement of voortdurende spanningen in sociale relaties. Jezelf wegcijferen. 
• Algehele malaise en ongelukkig voelen met vaak diverse lichamelijke klachten als gevolg van langdurige spanningen.
• Forse problemen in het dagelijks functioneren, ernstig persoonlijk lijden en een negatieve invloed op de sociale omgeving. 

 

Heling trauma

De behandeling van (complex) trauma kent verschillende elementen en fasen (fasegerichte behandeling). Er moet in eerste instantie sprake zijn van veiligheid (relatie tussen cliënt en therapeut). De zorg is er op gericht om controle, keuze en autonomie van de cliënt te ondersteunen. Andere typische elementen zijn: Stabilisatie (fase 1) door psycho-educatie, zelfzorg, emotieregulatietechnieken. Confrontatie, traumaverwerking (fase 2) en integratie (fase 3) in je huidige leven vormen de verdere schakel in het helen van trauma. Ons lichaam en zenuwstelsel spelen een belangrijk rol bij het integreren en transformeren van trauma en ook dit vraagt de nodige aandacht tijdens de behandeling.

 

~ The single most important issue for traumatized people is to find a sense of safety in their own bodies. ~   - Bessel van der Kolk