Trauma

Wat is trauma?

Een algemene definitie vertelt ons dit: een gebeurtenis of serie van gebeurtenissen of omstandigheden die als emotioneel schadelijk of levensbedreigend worden ervaren en blijvende negatieve werking hebben op het functioneren en welzijn (mentaal, fysiek, sociaal, emotioneel, geestelijk).

De meeste mensen focussen zich, als het over trauma gaat, voornamelijk op de feiten die hebben plaatsgevonden. Maar trauma gaat meer over wat er blijft na de feiten. Gevoelens van angst, woede of eenzaamheid. De schokkende gebeurtenis is in dat geval zo ongewoon, pijnlijk of extreem dat het niet lukt om ermee om te gaan. Je verliest controle, voelt je machteloos en hulpeloos. De ervaring is voor iedereen anders en uniek. Het verandert je zelfbeeld en het beeld dat je hebt over de wereld. Trauma gaat over het verliezen van contact: eerst met het lichaam en jezelf, daarna met anderen en je omgeving. Trauma geeft een permanent gevoel van onveiligheid, je bent constant op je hoede… Bij trauma vluchten we weg uit ons lichaam omdat daarbinnen geen veilige plek te vinden is.

 

~ Trauma is not what happens to us, but what we hold inside in the absence of an empathetic witness. ~     - Peter A. Levine

 

Soorten trauma?

Acuut trauma (type 1, eenmalig):

Ontstaat door een enkele, aanwijsbare gebeurtenis, meestal tijdens de volwassen leeftijd. Je kan de gebeurtenis herinneren en je kan deze herbeleven. Het is het soort trauma waar we allemaal wel van gehoord hebben. We kennen de verhalen van veteranen, vluchtelingen, mensen die overvallen meemaken, seksueel geweld moeten ervaren enz. Heftige en levensbedreigende situaties die je van het een op het andere moment in een angstig wrak kunnen veranderen. Het beïnvloedt je hele leven en dat van de mensen om je heen. De angst zit in je lichaam en laait om het minste of geringste op. Op dat moment wordt het zenuwstelsel getriggerd en ontstaat er een overweldigend gevoel dat je in levensgevaar bent. Het overlevingsmechanisme wordt steeds opnieuw in gang gezet: vechten, vluchten of bevriezen.

 

Complex trauma (type 2, chronisch):

Ieder van ons was ooit kind. Groot worden in een warme en liefdevolle omgeving, zonder zorgen en met de nodige veiligheid is iets waar elk kind voor leeft. Maar het is iets dat niet voor ieder kind mogelijk was. De confrontatie met verwaarlozing, mishandeling en/of misbruik (emotioneel, psychisch, fysiek, seksueel), tijdens deze kwetsbare jaren laat een diepe verwonding na. De gebeurtenissen kunnen zowel binnen het gezin, als buiten het gezin plaatsvinden. Dit trauma dat je meedraagt, leidt in jouw volwassen leven vaak tot gevoelens van pijn, verdriet, eenzaamheid, geen reden hebben tot bestaan,…

Bij complex trauma kwam je hechting en ontwikkeling in het gedrang. Je leerde jezelf bepaalde patronen/gedrag aan om te overleven.  Deze patronen kunnen tijdens het volwassen leven leiden tot destructief gedrag, verslavingen, moeilijke relaties, verlieservaringen, burn-out, depressies,…

 

Intergenerationeel trauma

Heel vaak ontstaat het door de ouders/verzorgers veroorzaakte trauma niet opzettelijk. Trauma is een systemisch en vaak intergenerationeel probleem, we geven het door aan onze kinderen als de wonden niet worden geheeld. Als je als moeder of vader zelf complex trauma hebt meegemaakt en daar is nooit aandacht aan besteed, dan is de kans groot dat je het in de omgang met je kinderen en zelfs via DNA doorgeeft.

Om jezelf te begrijpen moet je verschillende generaties teruggaan. Wanneer je in de spiegel het beeld van jezelf waarneemt dan weerspiegelt dit beeld deze generaties. Veel mensen erven de traumatische ervaringen van hun overgrootouders, grootouders en ouders. Ze worden veelal stilzwijgend doorgegeven.

 

~ The parent - child connection is the most powerful mental health intervention known to mankind. ~     -Bessel van der kolk

 

Gevolgen/symptomen van trauma

PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom)

PTSS kan zich ontwikkelen na een acuut trauma wanneer psychische wonde niet vanzelf overgaat. Symptomen hiervan worden in vier categorieën onderverdeeld.

• Herbelevingen: beelden en gedachten dringen zich aan je op. Je ervaart geen rust meer. Je hebt angstige dromen/nachtmerries over de gebeurtenis. Je reageert soms alsof de gebeurtenis opnieuw plaatsvindt. Wanneer er iets gebeurt wat jou herinnert aan de gebeurtenis, gaan er alarmbellen af en voel je je heel angstig. Je gaat trillen, zweten, je ademhaling en hartslag gaan omhoog wanneer je het trauma herbeleeft. Je hele systeem is over alert.
• Vermijdingsreacties: je mijdt personen die jou aan de gebeurtenis doen herinneren of je gaat bepaalde plekken of situaties uit de weg. Soms kan je geheugenverlies ervaren.
• Negatieve gedachten, afgestompte gevoelens: Je interesse neemt af voor dingen die je vroeger leuk of belangrijk vond. Je gevoelens vlakken af. Je bent de verbinding met jezelf en anderen kwijt. Je hebt negatieve gedachten over jezelf, over het leven.
• Sterke prikkelbaarheid of hyperactivatie: Je valt moeilijk in slaap, je kunt moeilijk doorslapen, bent steeds alert, bent prikkelbaar, hebt woede-uitbarstingen, concentratieproblemen, je bent overdreven schrikachtig. 

 

C-PTSS (Complex Post Traumatisch Stress Syndroom)

Naast de vier omschreven categorieën van PTSS komen bij C-PTSS vaak onderstaande verschijnselen voor: 

• Definitieve of blijvende verandering in de waarneming van en het omgaan met de omgeving, permanent gevoel van ‘anders zijn’ of veranderd zijn (vervreemding). Een negatief zelfbeeld hebben, een diep schaamtegevoel over jezelf voelen.
• Permanent vijandige, wantrouwende houding naar de wereld en een overmatig gevoel van schuld.
• Destructieve demping en vermijding van gevoelens door bijvoorbeeld alcohol, drugs, zelfverwonding,...
• Chronisch sombere stemming en/of gevoel van leegte en/of hopeloosheid.
• Sociaal isolement of voortdurende spanningen in sociale relaties. Jezelf wegcijferen. 
• Algehele malaise en ongelukkig voelen met vaak diverse lichamelijke klachten als gevolg van langdurige spanningen.
• Forse problemen in het dagelijks functioneren, ernstig persoonlijk lijden en een negatieve invloed op de sociale omgeving. 

 

Heling trauma

De behandeling van (complex) trauma kent verschillende elementen en fasen (fasegerichte behandeling). Er moet in eerste instantie sprake zijn van veiligheid (relatie tussen cliënt en therapeut). De zorg is er op gericht om controle, keuze en autonomie van de cliënt te ondersteunen. Andere typische elementen zijn: Stabilisatie (fase 1) door psycho-educatie, zelfzorg, emotieregulatietechnieken. Confrontatie, traumaverwerking (fase 2) en integratie (fase 3) in je huidige leven vormen de verdere schakel in het helen van trauma. Ons lichaam en zenuwstelsel spelen een belangrijk rol bij het integreren en transformeren van trauma en ook dit vraagt de nodige aandacht tijdens de behandeling.

 

~ The single most important issue for traumatized people is to find a sense of safety in their own bodies. ~   - Bessel van der Kolk

 

Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS)

Mensen die in hun vroege jeugd ernstige mishandeling, seksueel misbruik, ernstige ziekte of affectieve verwaarlozing hebben gekend, kunnen een dissociatieve identiteitsstoornis (DIS) ontwikkelen. Dit is een dissociatieve stoornis waarbij iemand afwisselend twee (of meer) van elkaar te onderscheiden persoonlijkheidstoestanden kan aannemen. Door bepaalde triggers kan het gedrag, denken en voelen volledig overgenomen worden door deze persoonlijkheden. Vaak heeft de patiënt gaten in het geheugen die niet door vergeetachtigheid te verklaren zijn. Het komt regelmatig voor dat de oorspronkelijke persoonlijkheid niets van de andere persoonlijkheden weet (ook wel alter ego's, alters, delen of binnenmensen genoemd). De andere persoonlijkheden weten soms wel af van de oorspronkelijke identiteit en van elkaar.

De alternatieve persoonlijkheden zijn in die zin volledig, dat ze een eigen karakter en verleden hebben en soms ook andere uiterlijke kenmerken (een ander stem- en taalgebruik). De delen kunnen allemaal een eigen naam hebben, maar het hoeft niet per se. Sommige mensen met DIS hebben geen namen voor hun alterego's, maar toch zijn het andere persoonlijkheden.

 

Symptomen die voorkomen bij DIS zijn:

• Geheugenverlies. Je weet niet meer wat er is gebeurd en je kunt de herinneringen niet terughalen of reconstrueren. Soms weet je niet waar je bent of hoe je er bent gekomen, hoe oud je bent of wat je beroep is.
• Het gevoel alsof je jezelf van een afstand bekijkt, alsof je lichaam als een robot wordt aangestuurd. Je kunt jezelf horen praten of iets zien doen, maar je hebt niet het gevoel dat jij dat zelf aan het doen bent. De verbinding met je eigen lichaam is verstoord (depersonalisatie).
• Het gevoel dat je omgeving onwerkelijk is. Bekenden en vertrouwde plaatsen komen onbekend voor. De verbinding met je omgeving is verstoord (derealisatie).
• Emoties voelen vlak aan of worden helemaal niet ervaren.
• Verlies van herinneringen aan de eerste drie tot vijf jaar van je leven. Sommige mensen met DIS kunnen zich veel gebeurtenissen uit hun zesde tot elfde levensjaar niet herinneren.
• Het ervaren van een vervorming van de tijd. Voor je gevoel zitten er gaten in de tijd en kun je je delen niet herinneren.
• Er zijn meerdere identiteiten of persoonlijkheden die om beurten de controle over het gedrag overnemen. Iemand met DIS kan hier zelf geen controle op uitoefenen.
• Het horen van gesprekken in jezelf. Dit gebeurt wanneer de alters/delen op elkaar reageren, je direct aanspreken of commentaar leveren op je gedrag.
• De neiging om jezelf te verwonden (automutilatie)
• Veel mensen met DIS doen een poging tot zelfmoord.
• Symptomen van depressie, angst en schuldgevoelens.
• Zware hoofdpijn of andere lichamelijke pijn.
• Seksuele problemen.

 

Graag verwijs is voor uitgebreide informatie naar de websites Dis-Is-Me en DID Research. Deze websites werden gemaakt door ervaringsdeskundigen en professionals die hun expertise hebben in het behandelen van de dissociatieve identiteitsstoornis. 

Narcisme

Wat is narcisme

We zijn met z'n allen wel eens egoïstisch. Elk van ons heeft een deeltje dat narcistisch is. We hebben dit nodig om grenzen te stellen, met respect voor de ander. Sommigen schieten echter door in hun eigenliefde en ontwikkelen een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS). Een narcist herkennen is niet makkelijk. Mensen met een narcistische persoonlijkheid vertellen over het algemeen graag over hun probleemloze leven, grootse toekomstplannen en buitengewone prestaties en capaciteiten. Wanneer je zo iemand oppervlakkig kent, kun je dan ook erg onder de indruk raken van zo’n getalenteerde persoonlijkheid. Ze hebben deze bewondering en aandacht vaak nodig om zichzelf de moeite waard te vinden. Veel mensen met narcisme vinden bovendien dat ze er recht op hebben. Daarin speelt mee dat ze het idee hebben dat ze door hun uitzonderlijkheid bepaalde privileges verdienen. Iemand met een NPS voelt zich meestal verheven boven anderen en sommige van hen zullen een ander moeiteloos ‘gebruiken’ wanneer zij hier zelf beter van kunnen worden.

De ontwikkeling van een NPS heeft te maken met het feit of een kind in de verschillende ontwikkelingsfasen de juiste voeding (basisbehoeften, liefde, aandacht, zorg,...) en de juiste hoeveelheid hiervan kreeg. Daarnaast is er ook een biologische aanleg aanwezig om een narcistische persoonlijkheidsstoornis te ontwikkelen. Er zijn dus aangeboren factoren en omgevingsfactoren die maken dat iemand een narcistische persoonlijkheid kan ontwikkelen. 

 

Een aantal narcismekenmerken op een rij:

• Hij/zij wil constant bewonderd worden. Ze voelen zich bijzonder.
• Een gebrek aan empathie.
• Gespeeld charmant zijn.
• Verslaafd aan aandacht krijgen.
• Agressief gedrag vertonen na krenking (een 'nee' krijgen).
• Gebrek aan emoties, emotioneel niet beschikbaar
• Een groot ego.
• Macht en controle willen hebben.
• Manipuleren en sluw.
• Gebrek aan berouw of schuldgevoelens.
• Heeft lievelingen en zondebokken.
• Gebrek aan verantwoordelijkheid nemen voor eigen gedrag, geen zelfreflectie.
• Extreem jaloers zijn.
• Pathologisch liegen, ontrouw.
• Kennen geen loyaliteit.
• Materialistisch. 
• Vult eigen leegte met energie van anderen.
• Gebrek aan wederkerigheid; grensoverschrijdend gedrag en arrogantie.
• Intieme relaties zijn alleen mogelijk als de narcist het gevoel heeft de controle te hebben. Ze houden dan ook vaak afstand, trekken aan en stoten weer af, dit om maar niet afhankelijk te worden van hun partner. 
• Ze kunnen je vernederen, intimideren en beledigen. Dit gedrag kan ook uitmonden in niet alleen psychisch, maar ook lichamelijk geweld. Vaak is dit een cyclus die zich keer op keer herhaalt. De narcist haalt iets uit, jij bent boos of verdrietig, je krijgt spijtbetuigingen, het zal niet meer gebeuren, ze hebben er van geleerd enz. Om vervolgens de hele cyclus weer opnieuw te herhalen. Keer op keer op keer.

 

Een narcist heeft een diepgeworteld minderwaardigheidscomplex, wat hij projecteert op jou. Bedenk aan hoe je was, vóórdat de narcist in je leven kwam en hoe je bent veranderd gedurende de relatie. Hoe waardeloos, lelijk, minderwaardig of welke negatieve overtuigingen je over jezelf bent gaan voelen, denken en geloven. Dit alles kan heel sluipend gebeuren, vaak zijn narcisten zo geslepen in hun manipulaties en bedrog dat het voor hen een "way of life" is geworden. Een manier die jij nooit zult kunnen begrijpen en waartegen je niet bent opgewassen. 

 

Soorten narcisme

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen verborgen/kwetsbaar narcisme en open/grandioos narcisme. Voor elk van hun een overzicht met specifiek kernmerken. Narcisten hebben meestal voorkeur om te handelen naar een bepaalt type, maar ze kunnen evengoed beide types combineren.

 

Gevolgen narcisme

De gevolgen van narcistisch misbruik door een opvoeder (moeder, vader of beiden) en/of partner zijn groot en kunnen onder de noemer van complex trauma geplaatst worden. Binnen de psychologie wordt er gesproken van narcistisch slachtoffersyndroom (NSS).